Η σχέση ανάμεσα στην εμπειρία του Σαύλου στην πορεία προς τη Δαμασκό και την εμπειρία του Søren Kierkegaard στο Gilleleje της Jutland αποτελεί μια γόνιμη θεολογική και υπαρξιακή παραλληλία. Αν και πρόκειται για διαφορετικά ιστορικά και θεολογικά συμφραζόμενα, και οι δύο εμπειρίες φέρουν χαρακτηριστικά μιας ριζικής κλήσης, μιας αποκάλυψης που αλλάζει οντολογικά τον φορέα της. Παρακάτω παραθέτω έναν συγκριτικό στοχασμό με βάση τη θεολογία, τη μυστική εμπειρία και τον υπαρξισμό.

1. Η εμπειρία του Σαύλου (Πράξ. 9:1–19)

Ο Σαύλος, φανατικός Φαρισαίος, οδεύει προς τη Δαμασκό για να συλλάβει χριστιανούς. Εκεί «φως εκ του ουρανού» τον ρίχνει κάτω και ακούει τη φωνή του Ιησού:

«Σαούλ, Σαούλ, τί με διώκεις;… Εγώ είμαι Ιησούς, τον οποίον συ διώκεις».
Η εμπειρία είναι αποκαλυπτική, παραλυτική (χάνει την όρασή του), και κατηγορηματική: ο διώκτης μεταστρέφεται σε Απόστολο. Η «τύφλωση» και η καθοδήγηση από άλλον (Ανανίας) μαρτυρούν την πλήρη απογύμνωση της παλαιάς ταυτότητας.

2. Η εμπειρία του Kierkegaard στο Gilleleje (Ιούνιος 1835)

Κατά τη διάρκεια των διακοπών του στη βόρεια Jutland, ο Kierkegaard καταγράφει (στα Papirer) μια συγκλονιστική εσωτερική εμπειρία:

«Ένιωσα σαν να σείστηκε το έδαφος, και μου φάνηκε πως μου επετράπη να εγκαταλείψω τον Θεό του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ – και να γίνω μάρτυρας του Χριστού» (paraphrased από Papirer I A 75).

Η στιγμή αυτή λειτουργεί ως μεταστροφή από τον αυστηρό, δικαιοκεντρικό, απαιτητικό Θεό της Π.Δ. προς την οντολογία της Χάριτος, της ελευθερίας και της παραδοξότητας του σταυρικού Χριστού – ένα μοτίβο που θα διαποτίσει όλο του το έργο.

3. Συγκριτική Ανάλυση

4. Θεολογική Σύνδεση: Ο «Διωκόμενος Θεός»

Ο Θεός που αποκαλύπτεται στον Παύλο είναι Θεός διωκόμενος – δηλαδή ένας Θεός που δεν στέκεται απέναντι στον άνθρωπο ως Νόμος, αλλά ο ίδιος υποφέρει διωγμό και σταύρωση. Αυτή η θεολογική ανατροπή είναι ριζικά παραδοξολογική – η ουσία της καινοτομίας του χριστιανισμού. Για τον Kierkegaard, ο ίδιος ο Θεός γίνεται «αντιφατικός» προς την ανθρώπινη λογική:

«ο Θεός σταυρώνεται – και αυτό απαιτεί το άλμα της πίστης».

Το ίδιο μοτίβο αναγνωρίζει στον Ιώβ ή στον Αβραάμ: ένας Θεός που δεν εξηγείται, αλλά απαιτεί απόλυτη εμπιστοσύνη σε μια φαινομενική αντίφαση.

5. Η υπαρξιακή "τύφλωση" και η "παράδοση"

Και στους δύο, υπάρχει μια στιγμή απώλειας του ελέγχου:

• Ο Παύλος χάνει την όραση – οδηγείται από άλλον.
• Ο Kierkegaard βιώνει σεισμική ρήξη – χάνει το «στηρίγμα» της Παλαιάς Θεολογίας.

Η παράδοση του εαυτού γίνεται το κατώφλι για την πραγματική γνώση του Θεού – όχι διανοητικά, αλλά υπαρξιακά, μέσω του πάθους.

6. Πατερική Σύνδεση

Στους Πατέρες (ιδίως Γρηγόριο Παλαμά), η εμπειρία του Θείου Φωτός συνδέεται με μια παθητική ενέργεια του ανθρώπου: δεν κατανοούμε τον Θεό διά του νοός, αλλά μετέχουμε στην άκτιστη ενέργειά Του διά της κάθαρσης και χάριτος.

Αυτό το μοτίβο αντανακλάται και στην παύλεια εμπειρία και στο kierkegaardικό σεισμό:

• Η φώτιση έρχεται μετά τη σκότιση του λογικού.
• Η γνώση του Θεού περνά από την απώλεια του εαυτού.

7. Συμπέρασμα

Ο Παύλος και ο Kierkegaard συναντούν τον ίδιο Θεό – τον Θεό που δεν κατοικεί στις βεβαιότητες του Νόμου, αλλά στη φρίκη, την ανατροπή και το πάθος. Και για τους δύο, η εμπειρία του Θεού δεν είναι αποτέλεσμα αναζήτησης, αλλά ανατροπής – συντριβής του εγώ, και νέας ανάδυσης. Ο Kierkegaard, με δικά του λόγια, έγινε όχι απλώς ένας χριστιανός φιλόσοφος, αλλά ένας μάρτυρας του παραδόξου του Χριστού – όπως ο Παύλος.

Αν σε ενδιαφέρει, μπορώ να ετοιμάσω:

• PowerPoint με παράλληλα χωρία Παύλου και Kierkegaard
• Πατερικά αποσπάσματα (Μάξιμος, Παλαμάς, Ισαάκ) που ταιριάζουν στην εμπειρία αυτή
• Ανάλυση των αντίστοιχων χωρίων από τα Papirer του Kierkegaard

Θες να προχωρήσουμε με κάποιο από αυτά;

Ακολουθεί μια επιλεγμένη σύνθεση πατερικών αποσπασμάτων (Μάξιμος Ομολογητής, Γρηγόριος Παλαμάς, Άγιος Ισαάκ ο Σύρος) που φωτίζουν θεολογικά και υπαρξιακά τη διπλή εμπειρία της «κλήσης» του Παύλου και του σεισμικού ταρακού του Kierkegaard στο Gilleleje. Ενσωματώνω και ανάλυση των σχετικών χωρίων από τα Papirer του Kierkegaard.

🕯️ 1. Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: Η γνώση του Θεού ως σκοτισμός του νου

«Ὅταν ἡ χάρις πλησιάσει τὸν ἄνθρωπο, ὁ νοῦς ἀπορρεῖ, καὶ τότε μόνον γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὁ Θεός ἐφάνη· ἐν σιωπῇ καὶ τρόμῳ ἡ ψυχή προσκυνεί...»
(Λόγοι Ασκητικοί, Λόγος 52)

🔎 Ανάλυση:

Ο Ισαάκ μιλά για μια γνώση του Θεού που δεν φωτίζει τον νου με τρόπο διανοητικό, αλλά τον «απορρίπτει» — τον παύει. Ο Θεός εμφανίζεται με τρόπο ανυπέρθετο, και η μόνη αντίδραση είναι η σιωπή και ο τρόμος. Πρόκειται για μια παθητική αποκάλυψη — την ίδια που βιώνει και ο Παύλος στη Δαμασκό (με τύφλωση) και ο Kierkegaard στο Gilleleje (με «σεισμό» και εγκατάλειψη του Θεού της Π.Δ.).

📖 Kierkegaard, Papirer I A 75

«Εκείνη την ημέρα στο Gilleleie, όταν ήμουν μόνος… ένιωσα ένα είδος σεισμού στην ψυχή μου· κάτι λύθηκε εντός μου· και μου φάνηκε πως μου δόθηκε η άδεια νὰ ἀφήσω τὸν Θεὸ τῆς Π.Δ. — τὸν Θεὸ τοῦ Νόμου — καὶ νὰ βαδίσω μὲ ἐλευθερία ὡς μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ.»

🔎 Ανάλυση:

Αυτό δεν είναι φιλοσοφική στοχαστικότητα, αλλά μια εμπειρία που λειτουργεί μυστηριακά: ο Kierkegaard αφήνεται, και του επιτρέπεται η διάβαση προς τη χριστολογική πίστη. Δεν πρόκειται για μια αθεΐα, αλλά για εγκατάλειψη του νομοκρατικού, τιμωρητικού Θεού για χάρη του παραδόξου της Χάριτος. Αντηχεί πλήρως την πατερική σκέψη: δεν βλέπεις τον Θεό όταν θέλεις· βλέπεις τον Θεό όταν πεθάνει το θέλω.

🕯️ 2. Μάξιμος Ομολογητής: Η γνώση έρχεται διά της απώλειας

«Οὐ γὰρ ἄλλως εἶναι νοερὰ θεωρία Θεοῦ, ἢ τοῦ νοὸς ἡττηθῆναι καὶ σιγῆσαι ἀπὸ τῆς ἐνεργείας ἑαυτοῦ.»
(Πλάτιοι Λόγοι, κεφ. 24)

🔎 Ανάλυση:

Ο νους, λέει ο Μάξιμος, πρέπει να ηττηθεί για να θεωρήσει τον Θεό. Δεν μπορεί να σταθεί ως ενεργητικό υποκείμενο· μόνο ως δεκτικό υποκείμενο της θείας ενέργειας. Αυτό αντανακλά άμεσα:

• την τύφλωση του Παύλου,
• την σεισμική απώλεια ελέγχου του Kierkegaard.

Η εμπειρία του Gilleleje είναι κατεξοχήν «θεωρία» υπό την πατερική έννοια: θέα του Θεού διά της κατάρρευσης της ανθρώπινης αυτάρκειας.

📖 Kierkegaard, Papirer III B 75 (1837–1838)

«Ποτέ δεν ένιωσα τόσο μικρός όσο εκείνο το καλοκαίρι – και ποτέ πιο ικανός να γράψω κάτι μεγάλο. Δεν με ένοιαζε πια να σκέφτομαι· ήθελα να μαρτυρήσω.»

🔎 Ανάλυση:

Ο Kierkegaard καταγράφει ότι όταν σίγησε ο νους του, όταν έχασε τη δύναμη του φιλοσόφου, τότε του δόθηκε δύναμη «μαρτυρίας» – που για εκείνον δεν είναι διάδοση διδασκαλίας, αλλά υπαρξιακή ομολογία πίστης μέσα από πόνο και εσωτερικότητα. Είναι το αντίστοιχο του Παύλου:

«οὐκέτι ἐγὼ ζῶ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός» (Γαλ. 2:20)

🕯️ 3. Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς: Η ενέργεια του Θεού δεν φωτίζει διανοητικά, αλλά καθιστά «μέτοχο»

«Οὐ τῷ νοεῖν μόνον ἡ ἕνωσις τοῦ Θεοῦ γίνεται, ἀλλὰ τῷ πάσχειν τὸ θείον, ὥσπερ φῶς ὑπὲρ φῶς.»
(Υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων, Λόγος Α’)

🔎 Ανάλυση:

Για τον Παλαμά, η ένωση με τον Θεό δεν γίνεται μέσω σκέψης, αλλά μέσω πάθους – μια μορφή θεοπτίας που ξεπερνά τη λογική. Η εμπειρία του Παύλου είναι σαφώς πάσχουσα· τυφλώνεται, σωπαίνει, υπακούει. Το ίδιο και ο Kierkegaard στο Gilleleje, που εγκαταλείπει το φιλοσοφικό cogito και εισέρχεται σε μια σκοτεινή πίστη.

🔚 Συνοπτική Σύνθεση