«Σχέδια Σκέψης της Πίστης » («Denkprojekte des Glaubens»)
Όροι «αναφοράς» του Κίερκεγκωρ: Αγάπη, Πίστη-αμαρτία-απελπισία, Αλήθεια- Forargelse-Σκάνδαλο, Ύπαρξη-έμμεση μετάδοση-ψευδώνυμα
«Δύσκολα» σημεία στην κατανόηση του Κίερκεγκωρ
.............................................
«Καλύτερα καλά κρεμασμένος παρά κακοπαντρεμένος.»
„Gut gehängt ist besser als schlecht verheiratet.“ (Ελεύθερη μετάφραση του A.W.Schlegel από τα Αγγλικά στα Δανικά και κατόπιν από εμάς στα Γερμανικά.)
«Many a good hanging prevents a bad marriage.» «Ένας καλός απαγχονισμός αποτρέπει έναν κακό γάμο.» (Shakespeare „Was ihr wollt“ 1. Akt 5. Szene.)
«Καλύτερα νὰ κρεμαστῶ ἀπὸ τὴν πίστη μου στὸ Παράδοξο-Παράλογο-Ὑπέρλογο, παρὰ νὰ δεσμευτῶ διὰ βίου μὲ τὴ Λογική.» (Κίερκεγκωρ: «Ψήγματα Φιλοσοφίας», τοῦ 'Ιωάννη τῆς Κλιμακος.)
„Wenn der Verfasser gut hängen geblieben ist, ist er wahrscheinlich nicht am Hals augegängt, was zum Tod führen würde, sondern kopfüber an den Füssen gefesselt. Es ist die höchste Form der menschlichen Rebellion, denn diese kierkegaardschen Pseudonyme wissen, was sie selbst sind, sie haben das höchste Stadium der Selbsterkenntnis erreicht, aber sie weigern sich, Zeugen des absoluten Moments des Menschlichen zu werden, nämlich ihrer Identität mit dem präsentischen Gott. Sie sind wissend, aber sie handeln nicht, und so bleiben sie hängen, einerseits in ihrer Abhängigkeit von Christus und seiner Offenbarung, andererseits in ihrer autistischen Selbsterkenntnis, die aber abstrakt bleiben, weil sie nicht bezeugt und damit nicht erlebt werden. Die Aneignung des identitarischen Moments der Trinität geschieht bei ihnen nicht konkret, und daher bleibt ihre Erkenntnis dieses Moments nur abstrakt, offenbart und nicht angeeignet. Dadurch geschieht bei ihnen jene Aneignung der Paradoxie Christi auch nicht wirklich, weil diese Pseudonyme eine Seite dieser Paradoxie, nämlich die intensive, identitarische nicht wirklich kennen und ihr deshalb auch nicht wirklich zustimmen und sie sich nicht aneignen können. Nur derjenige, der den ganzen Weg zurückgelegt hat und auch das absolute intensive Moment positiv und in der Tat bezeugt hat, kann Christus in seinen beiden trinitarischen Aspekten wirklich verstehen.
Salto Mortale
*(Ο όρος «αυτισμός» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1911, από τον ψυχίατρο Eugen Bleuler, περιγράφοντας την κοινωνική και επικοινωνιακή δυσκολία των ατόμων αυτών με τον κοινωνικό τους περίγυρο.)
.........................................................
"...Γιατί οι αποδείξεις έχουν διπλή σημασία, είναι το pro και contra της απηχούμενης λογικής, πράγμα που γι’ αυτό πάλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν contra και pro. Μόνον μετά την εκλογή αποκαλύπτεται η καρδιά (και γι’ αυτό ακριβώς είχε έρθει ο Χριστός στον κόσμο, για να αποκαλύψει τις σκέψεις της καρδιάς), αν θέλει ένας άνθρωπος να πιστέψει ή να σκανδαλισθεί. Κοίτα, ένας καθηγητής της Θεολογίας, ο οποίος θα είχε γράψει ένα νέο βιβλίο για τις αποδείξεις για την αλήθεια του Χριστιανισμού, χρησιμοποιώντας όλα όσα έχουν γραφεί παλαιότερα πάνω σ’ αυτό, θα αισθάνονταν προσβεβλημένος αν κάποιος τώρα δε θα ήθελε να παραδεχθεί [δεν είχε πεισθεί] ότι αυτό έχει αποδειχθεί [από τον καθηγητή, από τον διδάσκαλο]. Ο ίδιος ο Χριστός, αντίθετα, δε λέει τίποτα περισσότερο από το ότι οι αποδείξεις δεν μπορούν να οδηγήσουν κάποιον στην πίστη, ω, με κανένα τρόπο (γιατί τότε θα ήταν περιττό να συμπληρώσει: «Μακάριός ἐστιν ὃς ἐὰν μὴ σκανδαλισθῇ ἐν ἐμοί»), αλλά στο σημείο όπου η πίστη μπορεί να προέρθει. Ότι αυτές οι αποδείξεις μπορούν να συνεισφέρουν μόνον στο ότι γίνεται κανείς προσεκτικός και βοηθούν κάποιον μέχρι του σημείου να έρθει στη διαλεκτική αγωνία, απ’ την οποία εμφανίζεται απότομα η πίστη: θέλεις να πιστέψεις ή θέλεις να σκανδαλισθείς." (Σ. Κίερκεγκωρ, Anti Climacus, Εξάσκηση στον Χριστιανισμό, Μέρος ΙΙ, Παρουσίαση Β΄, Σελίς 106.)
Der Verstand, so Wittgenstein im Tagebuch, wird nicht mehr zu jener “paradoxen Leidenschaft” vor dem Zeichen des Gott-Menschen “gereizt”, von der Kierkegaard ausging, wenn man statt “Glaube an Christus”33 “Liebe zu Christus” sagt: “Ich glaube: es ist durch das Wort “glauben” in der Religion furchtbar viel Unheil angerichtet worden. Alle die verzwickten Gedanken über das “Paradox”, die ewige Bedeutung einer historischen Tatsache u. dergl. Sagst Du aber statt “Glaube an Christus”: “Liebe zu Christus”, so verschwindet das Paradox, d.i.(das ist, d. h. ), die Reizung des Verstandes. Was hat die Religion mit so einem Kitzeln des Verstandes zu tun. (Auch das kann für den oder den zu seiner Religion gehören.) Nicht daß man nun sagen könnte: Ja jetzt ist alles einfach — oder verständlich. Es ist gar nichts verständlich, es ist nur nicht unverständlich. — (TS to3 f.)
“Die Schwierigkeit ist, die Grundlosigkeit unseres Glaubens einzusehen.” Und (§ 173)-, Es liegt nicht “in meiner Macht, was ich glaube.” Doch es heißt dann auch (§ 174): “Ich handle mit voller Gewißheit. Aber diese Gewißheit ist meine eigene.”
Με τον τίτλο: “Σχέδιο Σκέψης της Πίστεως”, ο Κίερκεγκωρ σκιαγραφεί το χριστιανικό γεγονός της σωτηρίας στο βιβλίο του «Φιλοσοφικά Κομμάτια», σε αντίθεση με την «Σωκρατική» ανάμνηση του Πλάτωνα.
Γι' αυτό, ο Σωκράτης περιοριζόταν στην εκμαίευση μόνο στὸ επίπεδο της Ηθικής. Μόνον ο Χριστός είναι η Ἀλήθεια.
..........................................................................
Ο Σαίρεν Κίερκεγκωρ γεννήθηκε στην Κοπεγχάγη το 1813, ένα έτος που παρήγαγε πολλά κίβδηλα νομίσματα αλλά, παράλληλα, ανήκε στον χρυσό αιώνα των πνευματικών γραμμάτων της Δανίας, με κυρίαρχη την φιλοσοφία του Εγέλου και μια αυστηρή Λουθηρανική παράδοση. Ήταν το έβδομο παιδί μίας πολύ εύπορης οικογένειας και είχε μια πάρα πολύ καλή εκπαίδευση, κυρίως στην Θεολογία αλλά και την Φιλοσοφία. Ο πατέρας του (ο Μιχαήλ Κίερκεγκωρ ήταν οπαδός της θεολ. τοποθέτησης του Wolf και είχε προσωπικές σχέσεις με τον Αρχιεπίσκοπο της Κοπεγχάγης Mynster) ήταν πολύ αυστηρός και ιδιαίτερα μελαγχολικός-βαρύθυμος, χαρακτηριστικά που μετέδωσε και στα παιδιά του. Από τον πατέρα του διδάχθηκε ότι ένας άνθρωπος οφείλει να αγαπάει τον Θεό γιὰ να λυτρωθεί! Μελετώντας τον Πλάτωνα έμαθε ότι η Διοτίμα δίδαξε στον Σωκράτη, κατά ομολογία του ίδιου, τα μυστήρια του Έρωτος ως πόθου και ως κινήτρου για το ωραίο και το αληθινό, ότι ο άνθρωπος οφείλει να αγαπήσει τον Θεό για να φθάσει σ’ αυτόν. Στον Χριστιανισμό, όμως, διδάσκεται κανείς από την Αγ. Γραφή ότι ο Θεός κάνει την πρώτη κίνηση. Ο άνθρωπος οφείλει να ανταποκριθεί.
Στην Κ.Δ. ο Θεός της Αγάπης έγινε άνθρωπος και από αγάπη για τον … Κατὰ τὸ ἱ. Εὐαγγέλιο ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νὰ ἀγαπάει τὸν «πλησίον» του «næste» (Λουκᾶ 10,29), τὸν κάθε ἕνα συνάνθρωπό του, ακόμα και τον εχθρό του, ὅπως ἀγαπάει τὸν ἑαυτό του. Ἡ ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὸν πλησίον ἀποτελεῖ τὸν δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὸν Θεό, όπου το πνεύμα του αμαρτωλού ολοκληρώνεται. (Ὁ Κ. ἔγραψε, ἐκτὸς τῶν ἀμέτρητων ἀναφορῶν του στὸ θέμα αὐτό, τὸ βιβλίο: «Τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης». Ὁ Κ. μεταξύ άλλων, παραθέτει το χωρίο του Λουκά 7,47 γιὰ νὰ τονίσει τη διαφορά του μὲ τὸν Λούθηρο ὡς πρὸς τὸ θέμα τῆς σωτηρίας. Ἡ πίστη ἤ ἡ ἀγάπη σώζει; ( Luke 7:47 Of which favor, I say to you, her many sins have been forgiven, for she loved much; but to whom little is forgiven, loves little. )
Σκέψεις φοιτητῶν-μελετητῶν τοῦ Κίερκεγκωρ
Kierkegaards Form des Existentialismus konzentriert sich auf den Aufbau von Persönlichkeit und Charakter. Er glaubte, dass jeder unter einer Krankheit des Geistes litt, die er Verzweiflung nannte (was er technisch Sünde bedeutet), was im Grunde eine Fehlausrichtung mit sich selbst in Bezug auf das ist, was man sein will. Dies geschieht, weil Angst, ein Gefühl des Schwindelgefühls angesichts der Verantwortung für sich selbst die Last überfordert, ihre eigenen Entscheidungen zu treffen. Es gibt verschiedene Formen der Verzweiflung
Ὁ Κίερκεγκωρ, γιὰ λόγους περισσότερο ἁρμόζουσας θεολογικῆς ἐπικοινωνίας μὲ τοὺς συνανθρώπους του καὶ πρωτίστως τοὺς Δανούς, στὰ πλαίσια ἑνὸς «σχεδίου σκέψης τῆς Πίστης, Σχέδια Σκέψης της Πίστης » («Denkprojekte des Glaubens»).
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
Τί ἄλλο εἶναι ἡ ἀλήθεια παρὰ τὸ νὰ ζῆς γιὰ μιὰ ἰδέα;
Hvad er Sandhed andet end en Leven for en Idee?
«…Μέχρι ποῦ, ὅμως, ἔφθασε ὁ νέος τῶν εἴκοσι δύο χρονῶν, τὸ φανερώνει ἀκόμη καλύτερα μία ἐκπληκτικὴ ὑποσημείωσή του, στὴν ὁποία παραπέμπει ἀπὸ τὴ λέξη «κατανόηση»* μὲ τὸν ἀστερίσκο, ὅπως σημειώνεται παραπάνω. Ἰδοὺ ἡ ὑποσημείωση:
«Μοῦ ἔλλειπε ἡ ἱκανότητα νὰ διάγω μιὰ πλήρη ἀνθρώπινη ζωὴ καὶ ὄχι ἁπλῶς μιὰ ζωὴ κατανόησης *, ἔτσι ὥστε νὰ μὴ στηρίζω τὴν ἀνάπτυξη ταῆς σκέψης μου ἐπάνω σὲ κάτι ποὺ ὀνομάζεται ἀντικειμενικὸ καὶ ποὺ ἐν πάσῃ περιπτώσει δὲν εἶναι δικό μου, ἀλλὰ ἐπάνω σὲ κάτι ποὺ συναναπτύσσεται μὲ τὶς βαθύτερες ρίζες τῆς ζωῆς μου, μέσῳ τοῦ ὁποίου εἶμαι σὰν ἐνοφθαλμισμένος ἐπάνω στὴ θεότητα καὶ κρατιέμαι γερὰ ἀπὸ αὐτήν, ἔστω κι’ἃν ὅλος ὁ κόσμος κατέρρεε. Αὐτὸ εἶναι ποὺ μοῦ λείπει καὶ γι’ αὐτὸ ἀγωνίζομαι…»
«Det var det, der manglede mig, at føre et fuldkommen menneskeligt Liv og ikke blot et Erkjendelsens4, saa jeg derved kommer til ikke at basere mine Tanke-Udviklinger paa – ja paa Noget, man kalder Objectivt, – Noget, som dog i ethvert Tilfælde ikke er mit eget, men paa ) Noget, som dog i ethvert Tilfælde ikke er mit eget, men paa Noget, som hænger sammen med min Existents's dybeste Rod5, hvorigjennem jeg saa at sige er indvoxet i det Guddommelige, hænger fast dermed, om saa hele Verden styrter sammen. See det er det, jeg mangler, og derhen stræber jeg…»
…………………………………………….
4 Pap.IA76 [I Marginen er sat:]
Deraf lader sig ogsaa forklare et ikke ualmindeligt Phænomen, en vis Gjerrighed1 med Ideer. Netop fordi Livet ikke er sundt men Erkjendelsen for prædominerende, opfattes Ideerne ikke som de naturlige Blomster paa Livets Træ og fastholdes ikke som saadanne og som de, der alene have deres Betydning som saadanne – men som enkelte Lysglimt, som om Livet blev rigt ved en Mængde saadanne saa at sige udvortes Ideer (sit venia verbo; – aphoristisk). De forglemme, at det gaaer med Ideerne som med Thors Hammer – den kommer igjen hvor man kaster den hen, om end i en modificeret Skikkelse.
1 Pap.IA77Et lignende Phænomen er den feilagtige Anskuelse man har af Erkjendelsen og dens Resultater, idet man taler om de objective Resultater og erindrer ikke, at netop den egenlige Philosoph er i høieste Grad subjectiv. Jeg behøver blot at nævne Fichte. Saaledes behandler man ogsaa Vittigheden, seer ikke den som den af hele Forfatterens Individualitet og Omgivelser nødvendig fremspringende Minerva, derfor i en vis Henseende som noget lyrisk – [Pap.IA78deraf ogsaa den Rødme, der gjerne ledsager en vis Art af Vittigheder, som netop tyder paa, at den kom naturlig frem, nyfødt; d. 20. Sept. 36.], – men som Blomster, man kan afplukke og gjemme til eget Brug. (Forglemmigeien har sin Plads paa Marken skjult og beskedent men bliver styg i en Hauge.)
5 Hvor nær ligger Mennesket ellers trods al sin Viden ved Galskab? Hvad er Sandhed andet end en Leven for en Idee? Alt maa til syvende og sidst basere sig paa et Postulat; men i det Øieblik det saaledes ikke længere staaer udenfor ham, men han lever deri, først da er det ophørt at være ham et Postulat. (Dialectik – Disput.)
«Γιατὶ ἀλλοιῶς πόσο κοντά εἶναι ὁ ἄνθρωπος στὴν παραφροσύνη, παρ’ ὅλη τὴ γνώση του! Τί ἄλλο εἶναι ἡ ἀλήθεια παρὰ τὸ νὰ ζῆς γιὰ μιὰ ἰδέα; Ἐν τέλει τὸ κάθε τὶ πρέπει νὰ στηριχθῆ ἐπάνω σὲ ἕνα αἴτημα· ἀλλὰ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ πάψη τὸ αἴτημα νὰ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο καὶ τοῦτος θὰ ἀρχίση νὰ ζῆ ἀπὸ αὐτό, τότε καὶ μόνον τότε τοῦτο παύει νὰ εἶναι ἕνα αἴτημα γι’ αὐτόν».
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
«Αὐτὴ ἡ ὑποσημείωση ἀποτελεῖ ἀληθινὸ σκάνδαλο γιὰ τοὺς «Ἑβραίους» καὶ πραγματικὴ μωρία γιὰ τοὺς «Ἕλληνες». Ἡ ὑποσημείωση αὐτὴ εἶναι ἴση μὲ σεισμό, μὲ ὁλοσχερῆ καταστροφὴ κόσμων· εἶναι μιὰ πρωτοφανὴς ἀπελευθέρωση καὶ ἕνα δυσείωνο ἀντίκρυσμα τοῦ μηδενὸς καὶ τοῦ Θεοῦ. Καὶ μία ἐξύψωση τοῦ ἀνθρώπου στὴν κορυφὴ τῆς πιὸ τραγικῆς αὐτοσυνειδησίας του.
Μποροῦμε νὰ θεωρήσωμε ταὶς κατευθύνσεις ποὺ ἐξακτινώνονται ἀπὸ αὐτὴ τὴν ὑποσημείωση ὡς θεμελιακὲς μεταβλητὲς στὴν ὅλη διαλεκτικὴ συνάρτηση τῆς σκέψης τοῦ Κίρκεγκωρ. Διότι ταξιθετοῦν ἕνα χῶρο γιὰ τὴν ἑδραίωση μιᾶς νέας φιλοσοφίας, μιᾶς νέας ἀνθρωπολογίας καὶ μιᾶς νέας θρηκευτικότητας: τῆς τραγικὰ φιλοσοφικῆς, ἀπεγνωσμένα ἀνθρώπινης καὶ φοβερὰ θείας.» (Ζάν Βάλ, Εἰσαγωγὴ στὶς φιλοσοφίες τοῦ ὑπαρξισμοῦ, Δεύτερη ἔκδοση, Εἰσαγωγή, μετάφραση, σχόλια ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΛΕΒΙΤΣΗ. Εἰσαγωγὴ τοῦ μεταφραστοῦ, σελ. 20-22.)
.....................................................................................................
dateret Gilleleie d. 1. Aug. 1835,
SKS, bd. 17, s. 26 / SKS-E .
AA :12, SKS 17, 26 [Journaler, notesbøger og papirer]
Korttitel: AA
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::